امیرحسین پورجوهری، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی
آزاده سلجوقیان، دانشجوی دکترای شهرسازی
پژوهش حاضر یک مطالعه کتابخانه‌ای است که با رویکرد کيفي و با استفاده از روش‌های تحليلي استنباطي به‌صورت تطبيقي این موضوع را از منظر حقوق و قوانین داخل و خارج از کشور و با توجه به وضعیت جامعه ایرانی- اسلامی وزندگی شهری بررسی نموده است. این نوشتار درصدد است به چند پرسش اساسي پاسخ دهد: نخست آنکه مبنای رعایت حقوق حيوانات چیست؟ سؤال دیگر اینکه قوانین مرتبط با نگهداری سگ و سگ گردانی در کشور ایران چیست؟ پرسش آخر، مناسب‌ترین نوع برخورد باوجود سگ در زندگی شهری چیست؟
چکیده
تاریخ توسعه سکونت‌گاه‌های زیستی در کره زمین باید همواره یادآور این مهم باشد که انسان‌ها با تصرف حوزه‌های زیست پذیر به‌ویژه در کنار آب‌ها و منابع غذایی، شهرهای خود را بناکرده‌اند؛ درحالی‌که این حوزه‌های تصرف‌شده توسط انسان‌ها، زیست‌گاه‌های موجودات دیگری بوده‌اند که با حضور انسان‌ها یا نسل‌شان به‌کلی منقرض‌شده یا به‌ناچار مجبور به ترک حوزه زیستی شده‌اند و در موارد محدودی توانسته‌اند به یک نوع همزیستی با انسان‌ها برسند و در کنار آن‌ها به زندگی خود ادامه دهند(ایمنا، 1400)
با تشکیل شهرهای اولیه و جمعیت های بر پایه تجارت و خدمات، بخش عمده ای از این حیوانات از شهرها رانده شدند یا به علت نقش شان در گسترش بعضی بیماری های مشترک از این محیط‌ها حذف شدند. تا پیش از پایان قرن هجدهم و شکل‌گیری شهرهای مدرن در اروپا، جمعیت های به نسبت کوچکی از این حیوانات هنوز در شهرها حضور داشتند و عمدتاً از گرسنگی، بیماری و آزار انسان ها رنج می‌بردند. با تدوین اولین قوانین شهری، حضور حیوانات اهلی در محیط های شهری (و در گام بعدی در تمام محیط های عمومی) صرفاً در صورت داشتن قلاده (سرپرست) ممکن شد و در اغلب کشورهای توسعه‌یافته کنونی سایر این حیوانات از محیط‌های عمومی حذف شدند(شرق،1400).
در ایران نیز موضوع حمایت از حیوانات شهری از چندی پیش در گفتمان محیط‌زیست، حقوقی و مدیریت شهری مطرح بوده است. در این میان فقدان قانون‌گذاری در زمینه حمایت از حقوق حیوانات شهری و همچنین نگهداری حیوانات اهلی (به‌خصوص سگ) و نیز فقدان نهادی مشخص در این خصوص از بنیادی‌ترین کاستی¬های نظام حقوقی ایران است که مدیریت شهری را به چالش کشانده است.
اینکه برخی از روش های به‌کاررفته در کشورهای توسعه‌یافته، می‌توانند از طریق قانون‌گذاری، نظارت بر اجرای مؤثر قوانین، فعال ساختن سازمان‌های مردم‌نهاد، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی، الگوی مناسبی برای نهادهای متولی حقوق حیوانات شهری در ایران باشند یا خیر ، مبحثی است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
مقدمه
توسعه پایدار، فرایندی است که ضمن توجه داشتن به رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و پایداری، منابع زیست‌محیطی را نیز مورد تأکید قرار می دهد و در نیم‌قرن اخیر به‌عنوان کلیدی‌ترین مفهوم وارد مدیریت و برنامه‌ریزی شهری شده است (ارغان و شعبانی).
امروزه بخش مهمی از شهر به‌موجب فعالیت‌های ناسازگار انسان‌ها و تک‌روی آنان در حال از بین رفتن است. دراین‌بین حیات وزندگی در شهرها که با گسترش شهرنشینی، محل اصلی استقرار و فعالیت انسان‌ها شده است، بیشترین آسیب را از نبود عناصر طبیعی میبیند و این در حالی است که شهروندان و مدیریت شهری به‌خصوص در شهرهای کشورهای درحال‌توسعه نه‌تنها توجهی نسبت به این تغییرات ندارند بلکه حتی در برخی مواقع خود به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه علتی برای از بین رفتن عناصر طبیعی هستند؛ آن‌گونه که هرروز شاهد حذف طبیعت از شهرها هستیم(ایمنا،1400).
در بسیاری از شهرهای کشورهای توسعه‌یافته و حتی درحال‌توسعه، مدیران و برنامه ریزان شهر سعی بر آن داشته‌اند تا دست آشتی به طبیعت بدهند، به‌نحوی‌که در بسیاری از این کشورها وجود گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری نه‌تنها غیرعادی نیست بلکه به برندی برای شهر نیز تبدیل‌شده است(همان).
یکی از شاخصه های توسعه پایدار مبتني بر محیط‌زیست، بررسي رعایت حقوق حيوانات و مراعات آن مي باشد(شمخی، سامی و خنشا، 1399).
در اسلام نیز مباحث حقوقی مرتبط با محیط‌زیست به‌طورجدی موردتوجه قرارگرفته است. این یعنی انسان به‌عنوان اشرف مخلوقات بر محیط پیرامون خود (محیط‌زیست و زیستمندانش) دارای حق‌وحقوق متقابل است؛ یعنی هم انسان بر حیوان حق دارد و هم متقابلاً حیوانات بر انسان‌ها دارای حق هستند تا جایی که حق‌تعالی در آیه 38 سوره انعام می‌فرماید وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ یَطِیرُ بِجَنَاحَیْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ مَا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ ثُمَّ إِلَی رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ. هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب فروگذار نکردیم؛ سپس، همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند(مهر،1398).
بیان مسأله:
برخی از خانواده‌ها به‌تناسب علاقه‌ای که عضو یا اعضایی از آن‌ها به حیوانات خانگی دارند، آن‌ها را در خانه نگهداری می‌کنند. این حیوانات عمدتاً، شامل پرندگانی نظیر کبوتر، طوطی، قناری، مرغ مینا و حیواناتی نظیر سگ و گربه می‌باشند. بر این اساس تغذیه، نگهداری، بهداشت و آموزش این حیوانات ازجمله اهدافی است که اعضای این خانواده‌ها در زمان‌های فراغت خود دنبال می‌کنند(کجباف، کشاورز، نوری و همکاران،1389).
در این میان ﻭﻓﺎﺩﺍﺭي ﺳﮓ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ بیشتر از بقیه ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎي ﺍﻣﺮﻭﺯي ﻛﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺷﺎﻫﺪ بی‌وفایی انسان‌ها ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺑﺮﺍي ﺟﺒﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﻸ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺣﻴـﻮﺍﻥ ﺍﺑـﺮﺍﺯ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. به همین علت ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪي ﺍﻣﺮﻭﺯ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭي ﺍﺯ سگ ها ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ سگ گردانی در شهر می‌باشد.
طبق آمار در سال ۸۸ حدود یک‌میلیون سگ خانگی شناسنامه‌دار در ایران نگهداری می‌شده است. این عدد در سال ۹۷ به حدود ۵/۴ میلیون رسیده است(شهرآرانیوز، 1398) و مشهود است که در حال حاضر این آمار بسیار بیشتر می‌باشد. اما شرایط حال حاضر بدین گونه است که ورود سگ در تمامی پارک‌های تهران ممنوع است (مهر، 1400) ، در ورودی مترو، مراکز خرید، رستوران‌ها و … تابلوی ورودممنوع حیوانات خانگی نصب‌شده است و محدودیت‌های دیگری که همگی حاکی از عدم پذیرش جامعه نسبت به وجود این حیوان در شهر است. به همین علت این سؤال پیش می‌آید که جایگاه این حیوان در قانون ایران چیست؟ و با این پدیده نسبتاً نوظهور چگونه باید برخورد کرد؟
سگ در جامعه
سگ گردانی در ایران به دلایل شرعی و دیدگاه اجتماعی تا دهه های گذشته همیشه به‌عنوان یک ناهنجاری اجتماعی تلقی می شد؛ اما شایان‌ذکر است که نگهداری از حیوانات خانگی بالأخص سگ تا مدت ها صرفاً مخصوص طبقه برخوردار جامعه بود. آن‌قدر که این موضوع به یکی از نشانه های تعلق به این طبقه محسوب می شد. اما امروزه از جنوبی‌ترین مناطق شهر تا شمالی‌ترین آن مملو از افرادی است که صاحب این حیوان خانگی‌اند(جام جم، 1400)
هرچند اکثریت با افرادی است که تمایل به نگهداری از حیوانات خانگی را علاقه به حیوانات معرفی می‌کنند، اما در این میان افراد بی‌ملاحظه‌ای نیز وجود دارند که حیوان خانگی را به‌مثابه یک کالای لوکس و مصرفی نگاه کرده و صرفاً از سر خودخواهی است که آزادی یک حیوان را سلب می‌کنند. به‌عنوان‌مثال با نگهداری از سگ هاسکی که متعلق به سرزمین‌های سرد قطبی است، قصد جلب‌توجه و نیل به مقاصد دیگر ازجمله اقتصادی داشته و تصاویری از حیوان‌دوستی کاذب خود در فضاهای مجازی منتشر می‌کنند. درحالی‌که هیچ فعال محیط زیستی حاضر نیست یک حیوان را در خارج از محیط زندگی نگهداری کند، یا حتی با اسراف انرژی اقدام به ایجاد محیط سرد برای یک حیوان غیرمتعارف نماید(شهرآرانیوز، 1398).
بسیاری از جامعه‌شناسان و روانشناسان عقیده دارند، نگهداری از حیوان خانگی جزء جدایی‌ناپذیر زندگی در شهرهای بزرگ است، اما همچنان سگ گردانی مشکلی است که از جانب جامعه مورد اعتراض واقع می‌شود. بسیاری از شهروندان اعتقاددارند که بسیاری از صاحبان حیوانات خانگی(اغلب سگ‌ها) آموزشی درباره آوردن آن‌ها به فضای عمومی شهری ندیده‌اند و نمی‌دانند حیوان خود را با چه اصولی باید به خیابان بیاورند تا مزاحم بقیه نشود. برخی‌ها از این حیوان می‌ترسند، برخی مشکلات شرعی را عنوان می‌کنند و عده‌ای نیز به مشکلات بهداشتی اشاره دارند. درهرصورت باید قوانین و روش معاشرت در شهر به‌گونه‌ای باشد که هم مردمی که به فضاهای عمومی می‌آیند در امنیت و آرامش باشند و هم صاحبان حیوانات خانگی بتوانند در آرامش و ایمنی از فضاهای عمومی لذت ببرند.
سگ در قانون ایران
قانون درباره نگهداری حیوان در آپارتمانها تعیین تکلیف کرده است. بر اساس تبصره ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمانها، نگهداری حیوانات در مشاعات آپارتمانها مثل راه‌پله ، پشت‌بام و پارکینگ ممنوع است(پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور،1348). در خصوص نگهداری حیوانات در قسمت های اختصاصی (در داخل واحد آپارتمانی) ، صرفاً درصورتی‌که اقدام همسایه، نوعی تهدید علیه سلامت ساکنین باشد یا آنکه نگهداری حیوان سبب سلب آسایش همسایه ها شود، امکان شکایت وجود دارد. مانند آنکه در نیمه‌شب صداهای نامتعارف از حیوان ایجاد شود. در این حالت اگر آپارتمان دارای مدیر ساختمان است، وی می تواند با در دست داشتن صورت‌جلسه‌ای که حاوی شرح موضوع مزاحمت ناشی از نگهداری حیوان است به دادسرای محل وقوع ملک خود مراجعه نموده و خواستار رسیدگی قضایی شود. در غیر این صورت، همسایه‌ها نیز می‌توانند راسا نسبت به پیگیری شکایت خود اقدام نمایند(میزان،1396).
اما از منظر حقوقی حیوان گردانی در معابر عمومی فاقد عنصر قانونی برای تعقیب کیفری افراد محسوب می‌شود و مراجع قضایی، مستندی برای صدور حکم محکومیت افراد برای ارتکاب این رفتار ندارند. اعلام ممنوعیت سگ گردانی فاقد مبنای قانونی است و هیچ‌کس نمی‌تواند بدون آنکه در قانون، رفتاری منع و برای آن ضمانت اجرای لازم وضع‌شده باشد، دستور ممنوعیت انجام آن رفتار را صادر و تهدید به تعقیب کیفری شهروندان کند(ایسنا،1397) ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی که سال۱۳۹۲ مصوب شده است نیز این‌طور تفسیر شده که اگر سگ تربیت‌شده‌ای که قلاده دارد، با تحریک صاحبش به انگیزه شوخی یا ترساندن به سمت فردی برود و فرد وحشت‌زده شود یا صدمه ببیند، می‌تواند شکایت کند و صاحب سگ باید جبران خسارت کند. به‌جز این‌ها هیچ اشاره‌ای به ماده‌قانونی برای ممنوعیت سگ گردانی یا نگهداری از حیوانات خانگی وجود ندارد (جام جم،1400). در این میان توجه به این نکته حائر اهمیت است که اگر منع سگ گردانی جزو مطالبات عمومی است، مسیر آن باید از طریق پیش‌نویس طرح یا لایحه‌ای در مجلس یا دولت طی شود(ایسنا،1397)
از طرف دیگر رئیس پلیس تهران بزرگ اعلام کرده است روزانه ده ها تماس با مرکز فوریت های پلیسی ۱۱۰ برقرار می‌شود که شامل گزارش سگ گردانی، مزاحمت های ناشی از آن و ترس و وحشت مردم در پارک ها، معابر عمومی و حتی آپارتمان ها و محله هاست. ایشان گفته که “در قانون اجازه حیوان گردانی به کسی داده نشده است” و این موضوعی است که مورد اختلاف برخی از حقوقدانان است. آن‌ها می‌گویند به لحاظ حقوقی بدیهی است که اصل بر مجاز بودن افعال شهروندان است مگر قانون ممنوعیتی ایجاد کند و این ممنوعیت در قانون وجود ندارد(جام جم،1400).
رئیس پلیس راهور تهران بزرگ نیز درباره برخورد پلیس با سگ گردانی در خودرو گفت: این موضوع در دستور کار پلیس است و روزانه با آن برخورد می‌شود و نه‌فقط سگ که هر حیوانی که داخل خودرو رها باشد مشمول این برخورد می‌شود چراکه باعث پرت شدن حواس راننده می‌شود. جابجایی حیوان در خودرو باید در جعبه و باکس مخصوص باشد و نباید حیوان در خودرو رها باشد (صداوسیما، 1400).
تنها استناد قانونی به پدیده سگ گردانی مربوط به طرح «جداسازی محل گردش حیوانات خانگی از محل بازی کودکان در بوستان‌های شهر تهران» است که در بیستم تیرماه 1400، یک‌فوریت این طرح با ١٢ رأی موافق به تصویب اعضای پنجمین شورای اسلامی شهر تهران رسید. به‌موجب این طرح، با توجه به اهمیت سلامت شهروندان به‌ویژه کودکان، حفظ بهداشت عمومی در سطح شهر و جلوگیری از انتشار نجاسات شرعی، به استناد بند (18) ماده (80) قانون «تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران» مصوب 1375، در خصوص وظایف شوراهای شهر در نظارت بر امور بهداشت شهر و بند (الف) مصوبه «شهر دوستدار کودک» در خصوص مناسب‌سازی فضاهای شهری برای کودکان؛ شهرداری تهران موظف است در بوستان‌های محلی تمهیدات لازم برای تفکیک فضای بازی کودکان و گردش حیوانات خانگی را فراهم کند(پورتال رسمی شورای اسلامی شهر تهران،1400).
باوجوداینکه هر سوی این پدیده استدلال هایی وجود دارد، اما هیچ‌کدام خالی از اشکال نیستند. نه صاحبان حیوانات خانگی، اشرافی به نوع نگهداری از حیواناتشان دارند و نه از سوی دیگر قانون واضحی برای ممنوعیت سگ گردانی وجود دارد(جام جم، 1400).
حقوق حیوان
حیوانات حقوقی به‌طور عام و خاص دارند. به‌طور عام حق هر حیوانی است که پس از زاده شدن در این دنیا بتواند زندگی کند، برای خود جفت انتخاب کند، خانواده تشکیل دهد و به‌واسطه انسان زجر نکشد. حقوق خاص هر حیوانی بر گردن صاحب و یا نگهدارنده اوست. با پیشرفت فناوری، رسانه‌ها، فضای مجازی و افزایش اخبار در قالب صوت و تصویر مبنی بر حیوان آزاری و نیز توسعه آموزش‌ها و فرهنگ و دانش، بشر به این نتیجه رسیده است که باید از حیوانات در برابر ناحقی‌هایی که به آن‌ها از جانب بشر می‌شود، حفاظت کرد(ایرنا،1398).
به‌طورکلی ضرورت حمایت اخلاقی و حقوقی از حیات، سلامت و امنیت حیوانات زمانی قابل‌فهم می‌شود که انسان، از نگاه شیء انگارانه به طبیعت و حیوانات فاصله بگیرد(ایسنا،1400).
نکته مهم آن است که انسان به این باور برسد حیوان خانگی یک شیء تزئینی نیست، بلکه موجود زنده‌ای است که باید به آن توجه کرد. این موجود زنده نیازمند جنب‌وجوش و تحرک است. باید فعالیت داشته باشد وگرنه علاوه بر انواع بیماری‌های جسمانی مانند بیماری‌های مفصلی و عروقی دچار مشکلات روانی و افسردگی هم می‌شود. بنابراین سگ‌ها بایستی به‌صورت روزانه به پیاده‌روی بروند.
مواضع بهداشتی
موضوع بهداشت حیوانات هم از طرف دیگر موردبحث است. به گفته شماری از متخصصان میکروب‌شناسی حضور این حیوانات خانگی در مجاورت آدمی سبب انتقال برخی از بیماری‌های انگلی و عفونی می‌شود)ایرنا،1398) اما صاحبان سگ‌ها حتی نسبت به جمع‌آوری فضولات حیواناتشان در بوستان‌ها بی‌توجه بوده و با این نوع رفتار آشکارا نشان می‌دهند که به زندگی دیگر انسان‌ها احترام نمی‌گذارند.
در کشورهای پیشرفته قانونی وجود دارد که صاحب حیوان باید دستکش و کیسه پلاستیکی همراه داشته باشد تا در صورت نیاز مدفوع حیوان را جمع‌آوری کند (در غیر این صورت جریمه می‌شود) تا معابر عمومی کثیف نشوند و این حق شهروندی هرکسی است که به کثیف شدن معابر عمومی اعتراض کند(حکیم مهر، 1400).
سگ در کشورهای دیگر
سگ‌های بزرگ و عظیم‌الجثه و خطرناک و ممنوعه نیز یافت می‌شود، که بیشتر از بقیه افراد برای خود صاحب سگ نیز خطرناک است. یکی از این سگ‌ها «پیت بول» است، که نگهداری این نوع سگ آمریکایی حتی در خود کشور آمریکا و کشورهای فرانسه، لهستان، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، دانمارک، رومانی، سوئد، پرتغال، کانادا، ونزوئلا، پورتوریکو، اکوادور، استرالیا، فنلاند، نروژ، روسیه، اوکراین، بلاروس، ترکیه و سنگاپور ممنوع است، اما در ایران به دلیل عدم قانون مصوب این نژاد در سطح شهر و داخل پارک‌ها تردد کرده و به‌راحتی خریدوفروش می‌شود(مشرق، 1398).
برخلاف تصور صاحبان حیوانات خانگی در خارج از ایران قوانین سخت گیرانه ای در رابطه با نگهداری و سگ گردانی وجود دارد.
در قوانین فرانسه نگهداری از سگ‌هایی که درندگی و خطردارند، تحت شرایط سخت‌گیرانه‌ای می‌باشد و قانون آن‌ها را از حیوانات خانگی معمول جدا کرده است. سگ‌های درنده نمی‌توانند در اماکن عمومی یا وسایل نقلیه عمومی گردانده شوند، به‌استثنای خیابان‌ها و ساختمان‌های مشاع. حتی بستن و توقف آن‌ها در محیط مشاعِ این ساختمان‌ها ممنوع است. سگ‌های درنده وقتی در اماکنی که استثنا شده است حضور می‌یابند، باید توسط یک فرد بزرگ‌سال هم با پوزه‌بند و هم با قلاده مهار شوند(همان).
طبق قوانین بریتانیا حیوانات را نمی‌توان در خیابان‌ها یا بازار فروخت. بلکه مغازه‌های مشخصی برای این کار وجود دارد. هرکسی که یک حیوان می‌خرد، باید پیش از گرفتن حیوان، از شورای محلی مجوز بگیرد، مگر «حیوانات خانگی از نوع بسیار متداول» درصورتی‌که «وحشی»، «خارجی» یا «دورگه» نباشند. شورای محلی پیش از اعطای مجوز از اطلاع فرد نسبت به آموزش‌های لازم و شرایط مناسب جهت نگهداری حیوان اطمینان حاصل می‌کند. از سوی دیگر برای صاحبان و نگهداران سگ نیز »ممنوع است بگذارند سگ به طرز خطرناکی از کنترل خارج شود، هر جا که باشد، ازجمله در یک مکان عمومی، در یک مکان خصوصی مثل حیاط و باغ خانه همسایه و حتی در خانه صاحب سگ. این قانون در مورد همه سگ‌ها لازم‌الاجرا است« (همان).
قانون کشور نروژ نیز چنین وضع‌شده است که «نگهدارنده سگ باید نشان دهد که از صدمه زدن سگ به انسان‌ها، حیوانات، اموال و اشیا جلوگیری می‌کند و باید مطمئن شود که سگ یا سگ‌هایش هیچ ضرر غیرقابل‌توجیه به مردم، طبیعت و سایر منافع نخواهد داشت. او باید به‌ویژه از ایجاد ناامنی توسط سگ برای دیگران پیشگیری کند»(همان).
بنا بر قوانین دولت قطر به‌طورکلی سگ گردانی در مکان‌های عمومی ازجمله پارک‌ها و سواحل ممنوع است و تنها در مکان‌های خاصی امکان سگ گردانی وجود دارد. حتی این کشور برای ورود نژادهای مختلف سگ هم محدودیت‌های بسیاری دارد و به‌عنوان‌مثال نگهداری از نژادهایی همچون بولداگ، شارپی و پیتبول در این کشور جرم است. برای نگهداری یک سگ در قطر باید از اداره دام، شهرداری و وزارت محیط‌زیست هم مجوز نگهداری اخذ شود(جام جم، 1400).
بحث درباره موضوع
نگهداری از سگ در ایران از موضوعاتی است که از چند قسمت آسیب می‌خورد. یعنی وقتی قوانین و مقررات درستی برایش طراحی نشده باشد، هم قانون‌گذار، هم مجری قانون و هم کسانی که حیوان خانگی دارند دچار مشکل می‌شوند و متعاقب آن افراد جامعه نیز بسته به سلیقه شخصی به تقابل باهر کدام می‌پردازند.
باید در نظر داشت که هنجارهای حقوقی تا حدودی می‌توانند به هنجارهای اجتماعی سروسامان دهند اما در دیگر موارد باید با مکانیزم هایی غیر از حقوق به‌ویژه از نوع کیفری آن به حل مسئله پرداخت. در آغاز قرن بیست و یکم به‌سادگی می‌توان مشکلات حمایت از حقوق حیوانات را درک کرد. اما وقتی هنوز برای انسان‌ها برحسب آمریکایی یا آفریقایی بودن یا زن و مرد بودن طبقه‌بندی ایجاد می‌شود، قابل‌درک است که جامعه همچنان از شناسایی حقوق حیوانات غافل باشد(جعفری،1394).
در این زمینه به نظر می‌رسد بافت فرهنگی و اقتصادی کشور خودمان نیز آمادگی لازم برای پذیرش حیوانات در محیط تفرجگاهی و حتی در سطح شهر را ندارد. چراکه مردم هنوز به حیوانات به دید موجودات فرودست نگاه می‌کنند و نه موجوداتی که به‌اندازه انسان حق حیات دارند و آموزش لازم برای تغییر این رویکرد به‌اندازه کافی از سوی مراجع مربوطه صورت نمی‌گیرد.این در حالی است که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دربندهای اول و دوم اصل سوم ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها را جزء تکالیف و وظایف دولت برشمرده است(همان).
از سوی دیگر شهروندان حق‌دارند با دیدن سگ بزرگی که بدون پوزه‌بند در پارک کنار صاحب خود قدم می‌زند، معذب شوند. نگهداری از حیوانات خانگی اصولی دارد که در کشورهای توسعه‌یافته این اصول به‌صورت قانون درآمده است. حتی گاهی قیافه یا جثه حیوان ممکن است مردم یا بچه‌های کوچک را وحشت‌زده کند. اما سگ آپارتمانی که قلاده داشته باشد، از هر نظر ایمن است و خطری برای کسی ندارد. (حکیم مهر، 1400)
در ادامه این مطلب خالی از لطف نیست که اشاره شود بارها حوادث تلخ و ناخوشایندی در خصوص حمله سگ همراه برخی شهروندان به عموم مردم رخ‌داده است و این قبیل ماجراهای ناگوار شدت مخالفت مردم و مطالبه از مسئولان جهت برخور با آن را افزایش داده است.ضمن اینکه به عقیده روانشناسان، افرادی که از طرف هرگونه حیوان مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند دچار نوعی از اضطراب اجتماعی می‌شوند و حال اگر افراد آسیب‌دیده را کودکان تشکیل بدهند شدت استرس و اضطراب اجتماعی آن‌ها و آسیب جسمی و روحی وارده به نسبت بی‌دفاعی و ترس از نداشتن امنیت، بیشتر از سایرین خواهد بود (دانشجو،1400).
نتیجه‌گیری
هرچند قانونی وجود ندارد که سگ گردانی در شهر را جرم تلقی کند، اما پرواضح است که سگ یک حیوان است و ممکن است رفتارهایی از آن سر بزند که موجب آسیب به افراد و محیط‌زیست شود. در این زمینه باید به عرف ها و مسئولیت‌های اجتماعی هم اشاره‌کنیم، اینکه درست است قانونی برای ممنوعیت سگ گردانی وجود ندارد اما بنا به عرف جامعه آشکار است که نباید سگ‌ها را بدون قلاده به مکان‌های عمومی برد. به همین دلیل موضوع برخورد مناسب و تصمیم‌گیری در قامت قانونی درست با پدیده سگ گردنی در جامعه و معابر شهری اهمیت زیادی دارد و تجربه ثابت کرده که رفتارهای قهری و سرکوبگر و ایجاد ضمانت اجراهای کیفری در مواردی از این قبیل چاره کار نیست و مصداق پاک کردن صورت‌مسئله است. در کشورهای غربی قوانینی برای طول قلاده سگ، جلوگیری از وحشت عمومی در هنگام سگ گردانی و… وجود دارد، اما در کشور ما بر پایه فرهنگ مردم، شاهد گرداندن سگ در اماکن عمومی به شکل امروزی نبودیم، اما حال که این فرهنگ غربی وارد کشورمان شده است، نیازمند تعیین قوانینی در این خصوص بعلاوه فرهنگ‌سازی، آموزش‌های شهروندی (به‌خصوص برای صاحبان حیوان) و افزایش آگاهی‌های عمومی و ایجاد مکان‌های اختصاصی برای گردش حیوانات خانگی مانند سگ و گربه و خرگوش هستیم. درهرصورت بایستی با این پدیده نوظهور و درحال‌توسعه تعامل صورت بگیرد و تقابل در این راستا اثربخش نخواهد بود و صرفاً باعث ایجاد مشکلات بیشتر می‌شود.
منابع
- ارغان،عباس و شعبانی، محمد؛ از رشد شهر تا توسعه پایدار شهری و بررسی بعد زیست‌محیطی کلان‌شهر تهران
- شمخا،مینا و سامی، محمدجواد و خنشا، علیرضا؛ بررسی تطبیقی اعلامیه‌ی جهانی حقوق حیوانات در غرب و اسلام با استناد به نامه 25 نهج‌البلاغه
- ارغان،عباس و شعبانی،محمد؛ از رشد شهر تا توسعه پایدار شهری و بررسی بعد زیست‌محیطی کلان‌شهر تهران
- جعفری، جعفر یزدیان؛ جرم انگاری ظلم به حیوانات
- کجباف،محمدباقر و کشاورز، امیر و نوری، ابوالقاسم و لعلی، محسن و سلطانی زاده، محمد؛ مقایسه وضعیت عملکرد خانواده و سلامت روان در افراد داراي حیوان خانگی و بدون حیوان خانگی در شهر اصفهان در سال 1388 (ص 85-86 ) ، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراك، سال سیزدهم، شماره 4، زمستان 1389
